روداب رویشی در کویر

روداب

شهر رودآب با ارتفاع 1420متر از سطح آبهاي آزاد و با مختصات جغرافيايي 57درجه و 18دقيقه طول شرقي و 35درجه و 37دقيقه عرض شمالي در جنوب غرب شهرستان سبزوار مكان گزيني نموده است .بخش رودآب از شمال با بخشهاي مركزي ،داورزن ،از شرق با بخش مركزي و ششتمد از جنوب با شهرستان بردسكن و از غرب به شهرستان شاهرود محدود ميشود . بخش رودآب در شمال غرب استان خراسان به فاصله 45كيلومتر ي جنوب غرب شهر سبزوار و در فاصله 25كيلومتري جاده قديم سبزواربردسكن بردامنه كوههاي موسوم به كوه همايي و بهارستان و دشت فروغن نشسته است .

پيشينه تاريخي رودآب براساس كتاب تاریخ بيهق

ناحيه بيهق دردوره طاهريان به دوازده بخش تقسيم شده ، بخش پنجم به نام خواشد و وريان كه گروهي معتقدند (آريان )يعني از نژادآريائييها ست ،شامل: دارين ، برقن (بنقن ) ،ستاج (استاج ) ، باشين ،كاموند العليا و السفلي و سلماباد . بخش هشتم ربع ديوره كه آن را قري الجبل مي گفته اند وده هاي بسياري داشته شامل : ميلون (ملوند)،پرون (پروند)و رويين ،برآباد ،عبدلاملكي و ...
موقعيت استراتژيك رودآب در دوره پادشاهي ساسان سواي اينكه ساسان پسر بهمن ياساسان پسر باك باشد به نقل از مولف تاریخ بيهق اينگونه بوده است .
و اين ناحيت بنا نهاد برسم لشگر كه تعبيه كنند ،ربع جلين و آن حدود چون مقدمه لشگر بنهاد ،و ربع زميج (ششتمد ) و خواشد (رودآب ) چون ميمنه ، و ربع طبسي و آن حدود چون ميسره سبزوار تاخسروجرد چون قلب لشكر و از خسروجرد تا باسد آباد برشكل ساقه ي لشگر از اين باشد كه آن را پاي ناحيت خوانند .

پيشينه تاريخي رودآب بربنياد باستان شناسي

براساس آخرين يافته هاي باستان شناسي مبتني برحركت فرهنگي انسانها اولين استقرارهاي فرهنگي بخش رودآب در هزاره سوم قبل از ميلاد در پشته ي موسوم به ذوالفرخ شكل گرفته ،تداوم آن در هزاره دوم ق .م در پشته موسوم به گراب و درهزاره اول ق ،م در محوطه موسوم به بيدك و محوطه موسوم به سينه كلوت اوريان (آريان )تداوم دارد .
اين حركت فرهنگي دردوران تاريخي در تپه ي موسوم به پشته ي شوري اريان (آريان )مشهود است .دردوران اسلامي از قرون سوم و چهارم ه .ق محوطه هاي تاريخي موسوم به ،محوطه عبدالملكي ،محوطه ي دق صبري ،تپه كلوت كشف خط در تپه ي موسوم به كنارصنل جيرفت ؛ كهنترين مخترعين خط در تاریخ بشر شناخته شده اند.


ويژگيهاي طبيعي بخش رودآب

آب ،خاك و پوشش گياهي منناسب شرايط مطلوب زيستن را همواره دركوه ،دشت و كوير رودآب براي مردم مهيا نموده و در مواردي ،مردم اين شرايط را براي تداوم زندگي با عنايت به فن آوري روز بوجود آورده اند ،اين عناصر را صاحب نظران ،باستان شناسان ،مردم شناسان ،جامعه شناسان ،جغرافيدانان و....ويژگيهاي طبيعي نام گذاشته اند . كه نحوه استقرار سكونتگاهها و به ويژه شهر و دهستانهاد ارتباط تنگاتنگ بامحيط طبيعي است . ساختار و سيماي كالبدي بخش رودآب بربستر ديرينه اين ويژگيها استوار گرديده است .

زمين شناسي رودآب

مجموعه كوههاي جغتاي و داورزن درشمال و مجموعه ي كوههاي بهارستان ،كوه همايي ، پروند و كوه مش درجنوب سبزوار (شمال و جنوب شرق رودآب )جز يك واحد زمين شناسي محسوب شده كه به ايران مركزي منتهي ميشود طول كوههاي جنوبي تقريبا 90كيلومتر و عرض تقريبي آن 40كيلومتر از شرق به غرب كشيده شده است .بلندترين قله كوههاي جنوب شرق رودآب بنام قله شاهزا ده ابوالقاسم به ارتفاع 2875متر در ارتفاعات كوه استاج از توابع بخش رودآب مجاور بخش ششتمد قرار دارد ،در اين كوههامعادن ،گچ ،سرب، سنگ مرميت، سنگ لاشه، مس و اخيرا سيمان هم شناسائي گرديده است .

اقليم منطقه رودآب

منطقه سبزوار در تقسيمات اقليمي كشور جزو اقليم فلات مركزي و داراي آب و هواي نيمه بياباني دسته بندي شده است كه درزمستان نسبتا سرد و درتابستان نسبتا گرم وخشك است . ليكن موقعيت طبيعي دهستانهاي بخش رودآب متفاوت است دهستان خواشد و كوه همايي داراي آب و هواي كوهستاني و نيمه بياباني است و دهستان فروغن داراي آب و هواي بياباني ،دهستانهاي كوه هماي و خواشد با ارتفاع بيش از 2500متر از شهر سبزوار 1700متربالاتر است لذا از آب و هواي بهتري نسبت به سبزواربرخورداست .

منابع آب

تعداد 54حلقه چاه عميق ،14چشمه ،22رودخانه فصلي موسوم به كال ،يك رودخانه شور ،و 10رشته قنات ازجمله منابع آب زراعي و شرب شهر محسوب ميشود كه درمجموع 137مزرعه و 41كلاته و رامشروب ميسازند.

خاك

به شهادت تاریخ تمدنهاي كهن درمناطقي شكل گرفته است كه خاك مستعد و با الطبع اقتصاد كشاورزي مناسبي داشته اند ،جنس زمين ،نوع آب و هوا و پوشش گياهي در تشكيل و تكامل خاك تاثير بسزايي دارد .
وجود بقاياي جنگلهاي طبيعي در جنوب شرق رودآب حكايت از خاك غني اين منطقه به منظور بقا و رشد اينگونه درختان دارد ،در مقياس وسيع خاكهاي منطقه سبزوار جز خاكهاي رد ه آنتي سول و اريدي سول بوده و مي توان گفت نارس و فاقد هوموس گياهي ميباشد ،تراسهاي كالشور و نيز از خاكهاي فيلي سنگين تشكيل شده كه جز خاكهاي نمكدار و شور محسوب مي شود .

پوشش گياهي

اغلب رستني هاي منطقه گونه هاي شورپسند ميباشند و هرچه ارتفاع بيشترمي شود بر تعداد گونه هاي گياهي افزوده ميشود ،تنوع گياهي نسبتا زايد از شاخص ترين رستني ها دراين منطقه درمنه ،خارشتر ،گوي چراغي و ...ميتوان نام برد .


باد

ازمهمترين عوامل اقليمي كه برساختار كالبدي مجتمع هاي زيستي انسان تاثير ميگذارد و همواره جهت ايجاد آسايش از گذشته هاي دور مورد توجه بوده است جهت وزش بادهاي غالب است ،در طرح هاي شهري مطالعه و جهت وزش باد در گسترش ،توسعه،رشد و مكان يابي صنايع ،انتخاب جهت پنجره ها و ...صورت مي پذيرد .
بار عنايت به گلباد جهت و سرعت وزش باد منطقه سبزوار مبتني بر آمارهاي سال 72-1360ايستگاه هواشناسي سبزوار ،جهت وزش باد از سمت مشرق است پس از آن با شمال شرقي نسبت به ساير جها فراواني بيشتر دارد .بنابراين لزوم توجه به مطالعات باد و استفاده از آن در طرح ريزي ها و برنامه ريزيهاي سكونتگاه هاي منطقه از جمله شهر رودآب ضروري است . به همين اهميت جهت وزش باد در بررسي علل تخريب آثار تاريخي و روند روبه رشد اين آثار همراه با فرسايش نيازمند تحقيق جداگانه اي است .
منابع :
رودآب رويشي در كوير ؛محمد عبدالله زاده ثاني